ekofikcje

(Flaga solarpunka, StarwallOfRadical.town via wikimedia commons)

Chciałem ostatnio na wewnętrznym forum Extinction Rebellion Polska zacząć wątek na temat fantastyki ekologicznej, klimatycznej oraz solarpunka. Miałem napisać o tych gatunkach kilka zdań, zaczynając od tego ostatniego, ale te kilka zdań rozrosło się na tyle, że uznałem, że jest to materiał na osobną notkę (chcę zresztą kiedyś napisać artykuł na ten temat np. do NF albo Zielonych Wiadomości). Zatem: solarpunk – cóż to za zwierz? To nowy (istniejący nie więcej niż kilkanaście lat), “optymistyczyny” gatunek fantastyki (głównie SF, ale fantasy chyba też ujdzie), zorientowany na kwestie ekologiczne i społeczne. “Optymistyczny” w cudzysłowie, bo opisuje on wizje przyszłości, w których ludzkość robi coś z kryzysem klimatycznym lub jego skutkami – co może oznaczać zarówno ekologiczną utopię, jak i postapo. Ale nawet jeśli pojawia się apokalipsa, to najgorszego udaje się uniknąć. Może udało się nam trochę złagodzić globalne ocieplenie i realizuje się scenariusz trochę-lepszy-niż-najgorszy. Może i w tym ponieśliśmy porażkę, ale wciąż staramy się przetrwać, nie poddając się przy tym najgorszym instynktom jak w Mad Maxie. I niewykluczone, że snujemy przy tym długofalowe plany odbudowy cywilizacji. Uratowanie świata nie uda się bez technologii. Solarpunkowcy/solarpunki nie są anarchoprymitywistami, nie chcą odrzucić cywilizacji jako takiej ani jej wytworów. Nie uważają, że są one z definicji szkodliwe, przeciwnie, starają się znaleźć takie scenariusze przyszłości, w których rozwijają się one w harmonii z przyrodą. W tym kontekście pojawiają się m.in. odnawialne źródła energii (czasem w fikuśnej formie typu parasol, który odzyskuje energię uderzających w niego kropel deszczu) niskoemisyjny transport (sterowce!), oraz biotechnologia (zamiast protestować przeciwko GMO, solarpunkowcy woleliby sami wyhodować bakterie usuwające plamy ropy, czy wręcz przekształcić się w postludzi czepiących energię bezpośrednio z fotosyntezy). Technologia jest ważna, ale sama nie wystarczy. Zdaniem solarpunkowców, nie jest ona “zmienną niezależną cywilizacji” jak chciałby Lem, ale rozwija się w pewnym otoczeniu społecznym, które warunkuje to, które rozwiązania chcemy rozwijać i do czego ich użyć. Problemu zmian klimatu nie rozwiążemy więc, nie dotykając kwestii społecznych. Optymizm solarpunka jest warunkowy: ludzkość ma jeszcze szansę, ale tylko jeśli podejmie odpowiednie działania (według Rebekki Solnit byłaby to więc bardziej “nadzieja” niż “optymizm”). Stąd też “punk” jest tu czymś więcej niż generycznym przyrostkiem jak w sandalpunku, clockpunku, atompunku itd. – to faktyczny bunt, czasem wprost odwołujący się do tradycji obywatelskiego nieposłuszeństwa. Dlatego solarpunk kładzie również nacisk na oddolne organizowanie się, odwołując się do idei lewicowych (ale raczej tych preferujących decentralizację i autonomię niż centralne sterowanie) czy nawet anarchistycznych. Zdaje sobie sprawę, że nawet największy geniusz nie uratuje świata w pojedynkę. Nie skupia się też na charyzmatycznych przywódcach, akcent jest przeniesiony na grupę. W cenie jest współpraca, empatia, przyjaźń. Ale nie oznacza to, że jednostka ma się roztopić w kolektywie. Autorzy solarpunka doceniają kreatywność, za ideał uważają cywilizację zorganizowaną w taki sposób, aby jednostki mogły uwolnić swój twórczy potencjał. Marzą im się wspólnoty egalitarne i inkluzywne, otwarte na różne perspektywy, szczególnie te wykluczone. Chcieliby pisać z perspektywy różnych płci, orientacji seksualnych, religii, uwzględniając głosy ludności rdzennej (co jest szczególnie ważne dla USA i Kanady, gdzie powstała spora część solarpunka), osób niepełnosprawnych czy nieneurotypowych (chociaż tak po prawdzie to eksploracji komponentu religijnego zbyt wiele nie uświadczyłem – nie tylko w odniesieniu do chrześcijaństwa). Nawet jeśli nie powstrzymamy zmian klimatu, to na najbliższe społeczne otoczenie pewnie wciąż będziemy mieli jakiś wpływ. Dlatego solarpunk zawsze w jest jakimś stopniu wyobrażaniem sobie świata, w jakim autorzy chcieliby żyć – nawet w post-apokaliptycznym świecie wspólnotę można zorganizować w sposób lepszy lub gorszy. Płaszczyzna technologiczna przecina się ze społeczną na różne sposoby. Czasem ta pierwsza wpływa na tą drugą: na przykład, pewne rozwiązania, w tym “solar”, faworyzują decentralizację. Ale jest też drugi kierunek. Na przykład: do kogo należy technologia i kto ją rozwija? To może decydować o tym, czy będzie ona miała pozytywny, czy negatywny wpływ na środowisko i społeczeństwo. Jeśli kojarzycie Nakręcaną Dziewczynę Bacigalupiego, to tam problem z uprawami GMO wynikał nie z esencjalnej szkodliwości tego rozwiązania, a z perfidnego modelu biznesowego biotechnologicznych korporacji. Solarpunkowcy woleliby uniknąć takich sytuacji. Chcą, żeby technologia należała do ludzi – co oznacza m.in. renesans rzemieślnictwa oraz prawo do naprawy. Tutaj – świadomie lub nie – blisko im do ruchu hakerskiego i makerskiego. Ale także do wynalazczości w stylu jugaad, frugal innovation czy Appropriate Technology (zresztą wg. Republic of the Bees (link poniżej) solarpunk ma być “wymieszaniem starego z nowym”, więc jest w nim miejsce i dla high-tech i dla low-tech). Adam Flynn w swoim manifeście (link poniżej) pisał o “infrastrukturze jako formie oporu”. “Punk” w solarpunku to nie tylko krzyk sprzeciwu, ale i praca, konstruowanie, tworzenie. A skoro rzemiosło, to urządzenia powinny być i funkcjonalne, i estetyczne. Technologia i sztuka mogą współdziałać. Czemu panele słoneczne nie miałyby być zdobione jak witraże? Solarpunk ma zresztą swoją estetykę, opartą m.in. na organicznych motywach sztuki secesyjnej, czy filmach Hayao Miyazakiego, czerpiącą też z afrofuturyzmu i innych elementów spoza kręgu kulturowego. Osobiście, bardzo mi się podoba solarpunkowe podejście zarówno do technologii, jak i kwestii społecznych. Zastanawiam się jednak, czy mimo wszystko nie kryje się w nim pewna pułapka – zwłaszcza jeśli nasza utopia ma przybrać postać małych, luźno powiązanych, z grubsza samowystarczalnych wspólnot. Rozwiązania techniczne wymagające wielkich projektów wydają się być niekompatybilne z tak rozumianą decentralizacją. Być może dlatego niewiele solarpunkowych tekstów wspomina o energetyce jądrowej (znam dosłownie jeden, i to i tak z pogranicza gatunku; a tak po prawdzie, to o fuzji jądrowej też znam jeden). Aczkolwiek nie wszyscy by się z moją wątpliwością zgodzili. W Walkaway Doctorowa anarchiści są w stanie zbudować akcelerator cząstek, reaktor jądrowy powinien więc być do ogarnięcia. Nie jest zresztą tak, że każde solarpunkowe opowiadanie dzieje się w samowystarczalnej ekowiosce, w której wszyscy porozumiewają się cytatami z Bakunina. Są też takie, które dzieją się w miastach. Znam jedno, które mówi o zjednoczonym światowym rządzie, a także wiele innych, w których kwestia organizacji globalnego porządku nie została w ogóle poruszona. Elementy wspomniane w niniejszym tekście pojawiają się w różnych proporcjach i różnych stężeniach. Niektórzy autorzy eksponują komponent technologiczny, inni społeczny. Jedni odwołują się do konkretnych idei politycznych, inni wolą po prostu pisać o wartości wspólnoty i współpracy. Wreszcie, część opisuje konkretne detale swoich utopii, inni mimochodem dają do zrozumienia, że ludzkość uporała się z pewnymi problemami, ale nie zdradzają, jak. Pisałem do tej pory o literaturze, ale solarpunk nie kończy się na wyobrażaniu sobie lepszego świata. Chodzi o to, żeby te wizje wprowadzać w życie. W tym roku chcieliśmy pojechać z XR na Pyrkon (co nie wyszło z przyczyn oczywistych). Przygotowując koncepcję stoiska, guglałem przykłady solarpunkowych cosplayów. Okazało się że owszem, takowe istnieją, ale są zdecydowanie mniej powszechne niż steampunkowe. Może to kwestia samej popularności gatunku, a może czegoś więcej – natknąłem się na stwierdzenie, że zamiast tworzyć makietę nieistniejącego urządzenia do cosplayu, solarpunkowcy wolą zrobić coś, co naprawdę działa. Co niekoniecznie oznacza, że wkrótce wokół zaroi się od inicjatyw z solarpunkiem w nazwie. Owszem, jego fani się organizują, chyba póki co głównie w internecie (czego najbardziej jaskrawym przykładem może być kolektyw Sunbeam City). Ale działanie na rzecz poprawiania świata odbywa się też poza tymi strukturami. Idee solarpunka są zbieżne z wieloma innymi ruchami, nurtami, propozycjami, często istniejącymi dłużej, niż on sam. Jego sympatycy angażują się więc między innymi w aktywizm klimatyczny (dodatkowe bonusy, jeśli w niehierarchicznej organizacji), permakulturę, czy wspomniany ruch hakerski. Tym niemniej, na to, aż solarpunk zacznie być rozpoznawalny w Polsce – zarówno jeśli chodzi o literaturę, jak i prawdziwe życie – musimy chyba jeszcze poczekać. Albo, co byłoby bardziej w duchu tego nurtu – zakasać rękawy i samemu zacząć działać.

Poniżej zestaw propozycji zarówno jeśli chodzi o solarpunkową prozę, teksty o solarpunku i wszystko, co wydało mi się z tym gatunkiem powiązane. Są to też w pewnym sensie notatki dla mnie, uwzględniające plany czytelnicze na przyszłość, dlatego jeśli chodzi o książki, wrzucam zarówno te, które przeczytałem (symbol [+]) jak i te, których nie przeczytałem, ale zamierzam, albo są w jakiś sposób ważne dla gatunku (symbol [–]). Oczywiście, komentował będę przede wszystkim te pierwsze.

Manifesty i próby definicji

W przedmowie do pewnej solarpunkowej antologii jest mowa o tym, że “więcej napisano o solarpunku niż samego solarpunka”. Jest tak między innymi dlatego, że w przeciwieństwie np. do cyberpunka, który zaczął się od jednego konkretnego utworu (Neuromancera), tutaj, zanim jeszcze napisano pierwsze opowiadania, istniały już pomysły na to, jak gatunek ma wyglądać. Dlatego przyjrzyjmy się najpierw temu, co solarpunkowcy chcieliby napisać.

• From Steampunk to Solaprunk – post na blogu Republic of the Bees. Prawdopodobnie pierwsze miejsce, gdzie pojawia się nazwa “solarpunk” i wizja odpowiadającego jej gatunku literackiego. Skupia się bardziej na wymiarze technologicznym niż społecznym, ale zauważa, że w temacie klimatu od polityki uciec nie sposób.
• Solarpunk – notatki do manifestu Adama Flynna, opublikowany pierwotnie na blogu Projektu Hieroglyph, o którym jeszcze będzie za chwilę. Przetłumaczony przez solarpunkowego hakera Pawła “alxd” Ngei, który również jeszcze się pojawi w tym zestawieniu.
• Manifest solarpunka.
• Solarpunk Cities: Notes for a Manifesto autorstwa włoskiego artystycznego kolektywu Commando Jugendstil.

Prekursorzy

• Republic of the Bees jako inspirację dla solarpunka wskazało Songs From The Stars Normana Spinrada z 1980 roku – “Jest to mało znacząca powieść science-fiction, tym niemniej jest zbudowana wokół idei technologicznie wyrafinowanego społeczeństwa, które ogranicza się do czterech form odnawialnej energii – mięśni, słońca, wiatru i wody”. [–]
• Ecotopia Ernsta Callenbacha (1975). [–]
• Wydziedziczeni Ursuli Le Guin (1974). Połowa akcji książki dzieje się na Anarres, planecie zamieszkanej przez anarchistów (a konkretnie potomków rewolucjonistów, którzy uciekli niegdyś z bliźniaczej planety Urras, na której rozgrywa się druga połowa akcji). Tworzą oni w pełni funkcjonalne społeczeństwo pozbawione pieniędzy czy rządu, nawiązujące do idei Murraya Bookchina. Jest ono zarazem bardzo oszczędne jeśli chodzi o zasoby (trochę z konieczności – planeta ma ich niewiele), a swój system energetyczny opiera na źródłach odnawialnych (być może dlatego, że nie ma innych – węgiel czy ropa niekoniecznie były stanie się wytworzyć na planecie o bardzo ubogiej roślinności, praktycznie pozbawionej zwierząt lądowych). Nie jest to społeczeństwo idealne. Między innymi dlatego napisałem “pozbawione rządu” a nie “pozbawione władzy” – wciąż istnieją w nim kliki i nieformalne hierarchie. Musi się też mierzyć z zagrożeniami z zewnątrz (takimi jak susza i wywołany przez nią głód). Tym niemniej pod pewnymi względami (równość, dużo mniejszy stopień przymusu, efektywne korzystanie z zasobów) jest ono bliżej utopii niż to, w którym żyjemy – przynajmniej jeśli chodzi o moje wyobrażenie idealnego społeczeństwa. Aczkolwiek autorka zastosowała ciekawy chwyt – dla głównego bohatera ono zdecydowanie utopią nie jest, próbuje onznaleźć/stworzyć coś lepszego. Takie są zazwyczaj solarpunkowe utopie – niepełne, nie rozwiązujące wszystkich możliwych problemów, pozostawiające miejsce na dalsze poprawki. Nie tyle światy najlepsze, ale po prostu lepsze. [+]
• Pacific Edge Kima Stanleya Robinsona (1990). [–]
• Osobiście mogę się doszukać wątków proto-solarpunkowych u Johna Brunnera. Projekt Amerykańska Apokalipsa z Na fali szoku (1975) jest eko-utopią (choć “eko” nie jest zbyt istotne ani dla fabuły, ani dla przesłania powieści). Natomiast ruch trainistów ze Ślepego stada (1972) to masowy bunt przeciw degradacji środowiska (Brunner nie pisał o klimacie), ale także próba stworzenia dla niej alternatywy – trainistowskie “waty” były czymś w stylu ekologicznych komun czy ekowiosek. Co ciekawe, w obu książkach kluczową rolę dla buntu/utopii odgrywają naukowcy. [+]
• Myślę, że Fremeni z Diuny ze swoim rozpisanym na stulecia planem zazielenienia pustynnej planety również mogli być inspiracją dla solarpunka. [+]

Zagraniczne zbiory opowiadań

W tej chwili solarpunk stoi przede wszystkim opowiadaniami. Po angielsku ukazało się kilka antologii.

• Solarpunk: Ecological and Fantastical Stories in a Sustainable World, red. Gerson Lodi-Riberio. Pierwsza antologia solarpunka na świecie, wydana oryginalnie w 2014 roku w Brazylii. Charakterystyczne motywy gatunku nie do końca zdążyły się tu jeszcze rozwinąć. Są dosłownie dwa utopijne teksty. Jeden to alternatywna historia, w której pod koniec lat dwudziestych XX wieku ludzkość jest zjednoczona (a w światowym rządzie zasiada m.in. Róża Luksemburg), Werner Heisenberg konstruuje reaktor fuzyjny, a terroryści (w tym Hitler) próbują go wysadzić. W drugim mamy fotosyntetyzujących postludzi. Więcej jest tekstów ponurych czy wręcz dystopijnych – okazuje się, że złowieszcze cyberpunkowe korporacje nie przestają być złowieszcze i cyberpunkowe tylko dlatego, że są zasilane energią odnawialną. [+]
• Hieroglyph: Stories and Visions for Better Future, red. Ed Finn, Kathryn Crammer. Neal Stephenson (ten od Zamieci i Peanatemy) zauważył w pewnym monencie, że – mimo pozornego przyspieszania rozwoju technologicznego, brakuje nam przełomowych innowacji. Postanowił więc założyć Projekt Hieroglyph, w ramach którego pisarze – konsultując się z naukowcami – mieli zacząć tworzyć śmiałe, optymistyczne wizje przyszłości w duchu Złotej Ery SF, mające inspirować uczonych i inżynierów do szukania rozwiązań trapiących ludzkość problemów. Jego efektem jest ta antologia. Nie wszystkie umieszczone w niej teksty dotyczą ekologii czy klimatu, nie wszystkie są też pisane z perspektywy lewicowej (w jednym głównym bohaterem jest przedsiębiorca, który dorobił się na górnictwie kosmicznym, a na koniec ucieka przed podatkami do innego układu gwiezdnego). Ale kilka spokojnie mieści się w ramach solarpunka, a parę innych, mimo braku wątków ekologicznych, realizuje solarpunkowe podejście do technologii. Zaletą są też znane nazwiska, w tym sensie, że po Stephensonie, Sterlingu czy Doctorowie można spodziewać się dobrej literatury, więc osoby niezdecydowane prędzej sięgną po Hieroglyph niż po brazylijską antologię pisaną przez autorów nieznanych w anglosaskim kręgu kulturowym. [+]
• Ecopunk! – speculative tales of radical futures, red. Liz Grzyb, Cat Sparks. [–]
• Wings of Renewal: A Solarpunk Dragon Anthology, red. Claudie Arsenault. [–]
• Glass and Gardens: Solarpunk Summers [–] i Solarpunk Winters [+], red. Sarena Ullibari. Nie wiem, jak pierwsza część, ale druga jest bardzo różnorodna. Widać, jak wiele można z solarpunka “wycisnąć” (pewnie dlatego, że to jedna z naświeższych pozycji na tej liście). Od postapo dziejącego się w grupce ocalałych, mimo wszystko funkcjonującej na egalitarnych zasadach, przez odbijające promienie słoneczne kopuły, umożliwiające zachowanie śniegu i szczątków północno-kanadyjskich ekosystemów w za ciepłym klimacie, do żywych miast-roślin czy zimowego festiwalu a la “Burning Man” dziejącego się w tymczasowo skonstruowanym lodowym mieście na środku Oceanu Arktycznego.
• Sunvault: Stories of Solarpunk and Eco-Speculation, red. Phoebe Wagner, Brontë Christopher Wieland. [–]
• The Weight of Light: A Collection of Solar Futures, red. Joey Eschrich, Clark A. Miller. Darmowa antologia powstała w ramach Center for Science and Imagination na Uniwersytecie Stanowym w Arizonie. Jest to inicjatywa podobna do projektu Hieroglyph (zresztą powiązana z nim), podobnie jak on starająca się budować współpracę między naukowcami a pisarzami SF i wykorzystać fantastykę, aby odpowiedzieć na wyzwania przyszłości. Wydali już całkiem sporo antologii, nie tylko “klimatycznych”, z których część jest darmowa. W tym wypadku mamy do czynienia z czterema tekstami, które mają systematycznie zmapować różne warianty rozwoju energetyki słonecznej (wszystkie możliwe kombinacje: duże/małe instalacje w mieście / poza miastem), zarówno jeśli chodzi o potencjalne problemy związane z nią, jak i ich rozwiązania. [+]
• Radical Ocean Futures – projekt podobny do The Weight of Light, z tym, że rozważający cztery różne scenariusze przyszłości oceanów. Dwa pozytywne i dwa negatywne. Aczkolwiek nie jest to “pełnoprawna” literatura, a fabularyzowana futurologia. Teksty są krótkie i mają na celu jedynie przedstawienie pewnych pomysłów czy prognoz. Nie spodziewajcie się więc wciągających fabuł, przewrotnych puent czy pełnokrwistych bohaterów. Za to ilustracje wykonał Simon Stalenhag (ten od Tales from the Loop). [+]
• Biketopia: Feminist Bicycle Science Fiction Stories in Extreme Futures, red. Elly Blue. [–]
• Defying Doomsday, red. Tsana Dolichva i Holly Kench, Rebuilding Tomorrow, red. Tsana Dolichva – antologie postapo pisanego z perspektywy niepełnosprawnych bohaterów. [–]
• And Lately, The Sun, red. Calyx Create Group. [–]

Powieści:

• Walkaway Cory’ego Doctorowa. Nadeszła era post-niedoboru (post-scarcity). Automatyzacja powinna uczynić życie łatwiejszym, znieść biedę, uczynić pracę niepotrzebną – ale tak się nie stało. Aby utrzymać relacje władzy, dzięki którym znajdują się “na szczycie”, możni tego świata decydują się sztucznie utrzymywać niedobór. Fabryki mogłyby działać dzień i noc, produkując towary, które można by sprzedawać dosłownie za bezcen. Ale ich właścicielom się to nie opłaca, więc większość czasu stoją nieużywane. Do tego dochodzi prywatyzacja wszystkiego, łącznie z policją i więzieniami, plus permanentna inwigilacja. Ale jeśli komuś się ten system nie podoba, rzuca wszystko, bierze pod pachę swoją drukarkę 3D i jedzie na środek pustkowia budować społeczeństwo od nowa. Anarchistycznie, na zasadach pełnej dobrowolności (tu znowu wchodzi Murray Bookchin ze swoim Post-scarcity anarchism). Książka jest jednocześnie utopią (anarchiści-hakerzy) i dystopią (turbokapitalistyczny “świat domyślny”). Wątki dystopijne zapewniają odpowiedni poziom napięcia, budują konflikt napędzający fabułę i stanowią tło, na którym wątki utopijne wybijają się jeszcze bardziej – ale to właśnie te ostatnie są tu najciekawsze. O ile w wymienionych wcześniej pozycjach (poza Wydziedziczonymi, no i może Hieroglyph) niewiele mówi się o tym jak utopia ma działać (pewnie także dlatego, że nie zawsze da się to zawrzeć w opowiadaniu), tutaj autor przedstawia szczegóły. Wliczając w to oprogramowanie używane do podejmowania decyzji czy organizacji pracy. Choć idea eko-utopii, która nie jest samoograniczeniem, a szansą na nieograniczony rozwój człowieka i cywilizacji, jest bliska solarpunkowi w ogóle, to trudno o bardziej dobitny przykład: jak wspominałem, u Doctorowa anarchiści zabierają się za budowanie akceleratora cząstek, udaje im się też np. wykorzystać skażone chemicznie tereny do testowania skafandrów kosmicznych. Walkaway pokazuje również, jak ważne jest, aby władza nad technologią została odzyskana przez zwykłych ludzi – w powieści naukowcy-anarchiści ścigają się z bogaczami, kto szybciej osiągnie upload świadomości do komputera. To w zasadzie kwestia władzy nad światem, bo jak się kończy nieśmiertelność w rękach wąskiej elity widzieliśmy chociażby w Modyfikowanym Węglu. Mała uwaga: nie wszyscy uznają książkę Doctorowa za solarpunk, niektórzy klasyfikują ją jako post-cyberpunk. Tak naprawdę, choć wiadomo, że anarchiści żyją tam bardzo ekologicznie, w zasadzie niewiele mówi o tym wprost (co nie znaczy, że wcale: bohaterowie odzyskują ogniwa paliwowe z wraku samolotu, latają sterowcem, budują sobie rowery w taki sposób, żeby były jak najlżejsze i zużyć jak najmniej surowców, i tak dalej, pojawia się nawet dyskusja o tym, czy upload umysłów całej cywilizacji do komputerów pozwoliłby na masowy rewilding). Powieść skupia się raczej na ekonomii i organizacji społeczeństwa. Jednak moim zdaniem, spośród książek, które przeczytałem, to właśnie Walkaway najpełniej i najbardziej przekonująco realizuje ideały z solarpunkowych manifestów.
• New York 2140 Kima Stanleya Robinsona. [–]
• Nie zaszkodzi też rzucić okiem na solarpunkową listę na Goodreads. Jest tam parę powieści które wydają się być stricte solarpunkowe (ale [–]). Ale oprócz tego są prekursorzy i książki które się luźno kojarzą (czytałem dawno temu Nemezis Asimova, i, opierając się na własnych wspomnieniach i stresczeniu z wikipedii raczej bym jej na tej liście nie umieścił), a nawet książki non-fiction. Tak przy okazji: istnieje też szerszy termin, hopepunk, oznaczający literaturę będącą odpowiedzią na wszechobecne dystopijne/grimdarkowe narracje w trochę bardziej ogólnym sensie, niekoniecznie w odniesieniu do klimatu. Być może część z tej listy to właśnie coś w ten deseń.

Czasopisma

• Solarpunk Press – jest parę wartych uwagi tekstów, jak Le carré rouge Claudie Arseneault czy Out of the Storm Iana O'Reilly’ego, i parę takich które można sobie darować. Poza tym, część (jak wymienione wyżej) jest “twardym solarpunkiem”, gdzie faktycznie chodzi o mierzenie się zarówno z problemami społecznymi, jak i ekologicznymi (jak te wspomniane przed chwilą), a część jest jedynie luźno powiązana z wizjami opisywanymi w solarpunkowych manifestach (w Untethered Andy'ego Crawforda zostało z nich jedynie znaczenie współpracy i społeczności dla przetrwania, natomiast The Daisy Haunt Claudie Arsenault chyba tylko tyle że bohaterki są LGBT, a ta, która jest duchem, ma “roślinne” moce). [+]
• Optopia Zine. [–]
• DreamForge. [–]

W Polsce

• Listopad bez snów Joanny Krystyny Radosz – opowiadanie z darmowej antologii Tęczowe i Fantastyczne. Akcja dzieje się po tym, jak “pokolenie Grety” poradziło sobie ze zmianami klimatu. Niewiele wiadomo o tym, jak, wiadomo tylko, że wymagało to międzynarodowej współpracy (co odbiło się np. na języku). Główna bohaterka należy już do kolejnej generacji, która ma już “normalne” problemy, nie musi ratować świata… A może właśnie musi? Trochę jak u Le Guin: to, co z naszej perspektywy jest ultraoptymistycznym scenariuszem, dla bohaterki jest tylko punktem wyjścia. Bo świat został uratowany, ale wciąż są w nim wykluczeni. [+]
• Solar City – planszówka, w której budujemy solarpunkowe miasto. [–]
• Glider Ink. Komiks mający popularyzować ideę hackerspace’ów. Projekt został rozpoczęty przez wspomnianego już Pawła Ngei (i wrzucam go tutaj ze względu na narodowość Pawła, mimo że jest po angielsku), ale jest rozwijany na zasadach open source. W założeniu ma być fikcją, ale nie fantastyką. Z tego, co się orientuję, wątki ekologiczne się nie pojawiają, za to podejście do technologii i kwestii społecznych jest solarpunkowe w duchu (o czym wprost mówi wiki projektu). Niestety, na razie istnieją tylko projekty postaci, zarysy fragmentów postaci i przykładowe plansze. A ostatni wpis na blogu jest z 2017. (ani [+] ani [–], skoro komiks jeszcze nie powstał)

Estetyka

Jak już wspominałem, solarpunk ma swoją estetykę. Wydaje mi się nawet, że grafika w tym stylu zaczęła powstała szybciej niż literatura.

• Post Miss Olivii Louise z Tumblra, cytowany przez Adama Flynna w Notatkach do manifestu.
• Solarpunkowa edycja konkursu Atomhawk.
• Wspomniany włoski kolektyw Commando Jugendstil zajmuje się sztuką wizualną z okolic solarpunka, z której część można zobaczyć na blogu (w sumie to tworzą też literaturę, we współpracy z innym kolektywem Tales from the EV Studio – rezultat można przeczytać m. in. w obu odsłonach Glass and Gardens).
• Gardens by the Bay w Singapurze często podaje się jako przykład architektury w duchu solarpunka.

Prawdziwe życie

• Pocztówki z możliwego świata (Cartoline da un Mondo Possibile) autorstwa Commando Jugendstil. Ponieważ opis jest po włosku, nie jestem pewny czy dobrze rozumiem to co mi wypluwa Google Translate. O ile się nie mylę, Pocztówki są (były? miały być?) elementem projektu, który ma stworzyć plany zrównoważonej transformacji Mediolanu na najbliższą dekadę przy współudziale mieszkańców, lokalnych stowarzyszeń, szkół itd. Ma to zostać przedstawione w formie cyfrowej platformy z użyciem geolokalizacji, co pozwoliłoby stworzyć coś w rodzaju mapy Mediolanu przyszłości. Od strony Commando Jugendstil mamy projekty murali, które miałyby być “solarnymi manifestami”, ale jednocześnie wytwarzać energię jako organiczne ogniwa fotowoltaiczne (nie wiem, czy taka technologia już istnieje). Oraz opowiadania (to jedno, które czytałem, faktycznie dzieje się w Mediolanie przyszłości).
• Solarpunk Action Week – wezwanie do zrobienia czegoś dla planety z solarpunkową motywacją. Mała rzecz, ale jednak świadczy o tym, że solarpunk chce być czymś więcej niż literaturą.

Oprócz tego, jak wspominałem, jest wiele ruchów/nurtów/aktywności, które są w mniejszym lub większym stopniu zbieżne z solarpunkiem.

• Prezentacja Pawła Ngei z Filozofikonu stanowi bardzo dobre źródło na temat zbieżności między solarpunkiem a ruchem hakerskim. Są przykłady z życia, jak np. hakerzy, którzy uratowali Sierra Leone w czasie epidemii Eboli.
• Skoro już mówimy o hakowaniu, to warto wspomnieć, że jest coś takiego jak Climathon.
• Urządzenia tworzone przez ruch Appropriate Technology stanowią przykład tego o czym wspominało Republic of the Bees – pomieszania “starego” z “nowym”. Są zaprojektowane w ten sposób, żeby były możliwe do samodzielnego zbudowania i naprawy możliwie bez konieczności używania drogich podzespołów i materiałów. Przydatne, jeśli w naszej postapokaliptycznej wiosce chcielibyśmy mieć jakiś sprzęt medyczny i internet. Dobrym źródłem na ten temat jest Appropedia.
• Podobne klimaty można znaleźć w Low Tech Magazine.
• Blog Solarpunk Station ma zestaw linków na temat około-solarpunkowych technologii i rozwiązań społeczno-gospodarczych.
• Jeszcze więcej znajdziemy na wiki Sunbeam City w dziale “Knowledge Base”.
• Na temat permakultury chyba nic mądrego nie napiszę, więc wrzucam link do Wikipedii.
• O wielu z powyższych kwestii można posłuchać np. w prezentacji Petrosa (TePeWu) Klimatyczny koniec cywilizacji i co z nim zrobić. Inżynierowie dla Rebelli dla Extinction Rebelllion Opole. Inżynieria rozumiana jest tutaj bardzo szeroko – łapie się i wodór z OZE, i kręgi empatii. Zresztą, w prezentacji chodzi także o pokazanie pewnego “inżynierskiego” czyli systemowego podejścia do kwestii końca świata. A podejście to, i wnioski z niego, wpisują się w solarpunkowe rozważania (sam solarpunk też się pojawia na jeden slajd). Trigger warning: zguglałem wspomniany przez niego skrót LENR i okazało się, że chodzi o zimną fuzję. Tak więc w pewnym momencie odpływa w pseudonaukę, tym niemniej poza tym reszta wydaje się sensowna przynajmniej jako punkt wyjścia dla literatury SF (co nie znaczy, że nie mam pewnych wątpliwości).
• Prezentacja Jaya Springletta z zeszłorocznego Unsoundu również podrzuca parę pomysłów.

Społeczność

• W 2018 w Berlinie odbył się Solar Punk Festival.
• Czyżby kolejny się zapowiadał w Sztokholmie?
• Na Facebooku funkcjonują m.in. grupy Solarpunk oraz Solarpunk Collective, a nawet Solarpunk Memes.
• jest subreddit /r/solarpunk
• Sunbeam City to sieciowy solarpunkowy kolektyw istniejący w Fediverse (luźnej “federacji” zdecentralizowanych, open-source’owych sieci społecznościowych, do których należy m. in. platforma, na której jest ten blog).
• Solarpunk rozwijał się m.in. na tumblrze, ale ja kompletnie nie ogarniam tego medium.

Więcej o solarpunku

• What is Solarpunk? – wideo z wypowiedziami pisarzy, redaktorów, artystów itd., wyprodukowane przez Commando Jugendstil.
• medium.com/solarpuks – Mają np. Solarpunk – a reference guide, listę chyba wszystkiego, co napisano w mediach na temat tego gatunku. A także eseje, m.in. autorstwa Andrew Dany Hudsona.
• Solarpunks.net.
• Artykuł o solarpunku na Appropedii.
• Wywiad z Adamem Flynnem o solarpunku (w ogóle to polecam dragonfly.eco jeśli chcecie poznać więcej ekologicznej fantastyki).
• Solarpunk wikia – niestety dość wybrakowana.
• Imaginary Worlds Podcast miało odcinek o solarpunku.
• Solarpunk as an Optimistic Vision of the Future: An Introduction – tekst niejakiej Katarzyny Lubawy, niestety po angielsku (niestety, w sensie że materiałów po angielsku jest dużo, a po polsku niewiele). Jest jeszcze drugi tej samej autorki: Cultural Elements in World-Building of Solarpunk Short Stories.
• Solarpunk Anarchist – funpag, który stara się “ugryźć” solarpunk od strony bardziej anarchistycznej. Dzięki niemu poznałem myśl Murraya Bookchina.